Cefta dhe roli i Kosovës në Cefta

Cefta dhe roli i Kosovës në          Cefta

Ø  CEFTA (Central European Free Trade Agreement) është një marrëveshje e tregtisë së lirë në të cilën marrin pjesë tetë vende të rajonit të Ballkanit Perëndimor: Kosova, Shqipëria, Maqedonia, Mali i Zi, Serbia, Bosnja dhe Hercegovina, Kroacia dhe Moldavia. Marrëveshja e parë e CEFTA-s u nënshkrua nga Polonia, Hungaria, Çekia dhe Sllovakia në Dhjetor 1992 dhe hyri në fuqi në Korrik 1994. Hyrja ne fuqi :1.Kjo marrëveshje është subjekt i ratifikimit, pranimit ose aprovimit në përputhje me kërkesat e parashikuara nga legjislacioni i brendshëm .Instrumentet e ratifikimit, pranimit ose aprovimit depozitohen tek depozituesi. 2: Kjo marrëveshje hyn në fuqi më 1 maj 2007, me kusht që të gjitha palët, përveç Republikës së Bullgarisë dhe Rumanisë të kenë depozituar instrumentet e tyre të ratifikimit, pranimit ose aprovimit tek Depozituesi deri më 31 mars 2007.3. Nëse marrëveshja nuk ka hyrë në fuqi për të gjitha palët nëpërputhje me paragrafin 2 të këtij neni, ajo hyn në fuqi në ditën e tridhjetë pas depozitimit të instrumentit të pestë të ratifikimit,pranimit ose aprovimit.4. Për secilën palë që depoziton instrumentin e ratifikimit, pranimit ose aprovimit pas datës së depozitimit të instrumentit të pestë të ratifikimit, pranimit apo aprovimit, marrëveshja hyn në fuqi në ditën e tridhjetë pas ditës në të cilën ajo depoziton instrumentin e saj të ratifikimit, pranimit ose aprovimit.5. Marrëveshjet bilaterale të renditura në aneksin 2 shfuqizohen në datën e hyrjes në fuqi të kësaj marrëveshjeje për palët e interesuara.6. Palët e përmendura në paragrafin 4 do të ruajnë të gjitha preferencat e parashikuara nga marrëveshjet e tyre përkatëse dypalëshe të tregtisë së lirë derisa kjo marrëveshje të hyjë në fuqi për secilën.7. Nëse e lejojnë kërkesat kushtetuese, secila palë mund të zbatojëpërkohësisht këtë marrëveshje. Zbatimi i përkohshëm i kësaj marrëveshjeje në bazë të këtij paragrafi i njoftohet  depozituesit. Të vendosur për këtë qëllim për të eliminuar pengesat për tregtinë e tyre reciproke, në përputhje me dispozitat e marrëveshjes së Marrakeshit që themeloi Organizatën Botërore të Tregtisë ( “OBT”), dhe për të vendosur gradualisht marrëdhënie më të ngushta ekonomike kan  vendosur objektivat. Objektivat e kësaj marrëveshjeje  janë të: a. Konsolidojë në një marrëveshje të vetme nivelin ekzistues të liberalizimit të tregtisë të arritur nëpërmjet rrjetit të marrëveshjeve bilaterale të tregtisë së lirë tashmë të lidhura ndërmjet palëve; b. Përmirësojë më tej kushtet për nxitjen e investimeve, duke përfshirë investimet e huaja direkte; c. Zgjerojë tregtinë e mallrave, shërbimeve dhe të forcoje investimet me anë të rregullave të drejta, të qarta, të qëndrueshme dhe të parashikueshme; d. Eliminojë barrierat dhe deformimet e tregtisë dhe të lehtësojë lëvizjen e mallrave në transit dhe lëvizjen ndërkufitare të mallrave dhe shërbimeve ndërmjet territoreve të palëve; e. Sigurojë kushte të drejta të konkurrencës që ndikojnë në tregtinë dhe investimet e huaja dhe hapë gradualisht tregjet e prokurimipublik të palëve;f. Sigurojë mbrojtjen e përshtatshme të të drejtave të pronësisë intelektuale në përputhje me standardet ndërkombëtare; g. Sigurojë procedura efektive për zbatimin dhe aplikimin e kësaj Marrëveshjeje, dhe h. Kontribuojë kështu për zhvillimin e harmonizuar dhe zgjerimin e tregtisë botërore.                                

Ø  Kosova u bë anëtare fuqiplotë e CEFTA 2006 në Korrik 2007, tetë muaj pas nënshkrimit të marr veshjes .Ideja kryesore e Cefta 2006   sht   aritja e :Objektivave t  Integrimit Evropian(Intensifikimi I bashk punimit rajonal dhe Stabiliteti rajonal dhe p rafrimi me standardet Evropiane) dhe Objektivat Ekonomike(Promovimi I eksportit, Unifikimi I rregullave dhe procedurave t  tregtis  dhe Promovimi I investimeve t  jashtme ).

                     Kriteret  q   duhet ti plot sojn   institucionet e Kosov s n   kuad r t  Cefta-s jan

Masat sanitare dhe fitosanitare:Të drejtat dhe detyrimet e palëve në lidhje me zbatimin e masave sanitare dhe fitosanitare rregullohen nga Marrëveshja e OBT-së për zbatimin e masave sanitare dhe fitosanitare.  Palët do të bashkëpunojnë në fushën e masave sanitare dhe fitosanitare, duke përfshirë çështjet veterinare, me qëllim zbatimin e rregulloreve përkatëse në një mënyrë jo-diskriminuese. Secila palë, me kërkesë të një palë tjetër, jep informacion për masat sanitare dhe

fitosanitare.                                                                                                                  Rregullat e origjin s: Përveç se kur parashikohet ndryshe në këtë marrëveshje, aneksi 4 përcakton rregullat e origjinës për zbatimin e dispozitave të kësaj marrëveshjeje dhe metodave për bashkëpunimin administrativ n  çështjet e doganave. Komiteti i Përbashkët mund të vendosë të ndryshojë dispozitat e aneksit 4.                                                                                                                                  Konkurrenca: Palët do të përshtatin çdo monopol shtetëror me karakter tregtar ose ndërmarrjet shtetërore tregtare për të siguruar që, në përputhje me dispozitat e OBT-së, nuk ekziston asnjë diskriminim ndërmjet  ndërmarrjeve të palëve në lidhje me kushtet sipas të cilave tregtohen produktet. Palët do të informojnë Komitetin e Përbashkët në lidhje me masat që ato miratojnë për të zbatuar këtë dispozitë.

Ndihma shtet rore: Secila palë siguron transparencë në fushën e ndihmës shtetërore,

inter alia, duke raportuar çdo vit tek Komiteti i Përbashkët mbi  shumën e përgjithshme dhe shpërndarjen e ndihmës së dhënë dhe duke u dhënë palëve të tjera, sipas kërkesës, informacion mbi skemat e ndihmës dhe rastet e veçanta individuale të ndihmës shtetëre.

Anti-dumping: Nëse një palë konstaton se në tregtinë me një palë tjetër po ndodh

dumping në kuptimin e nenit VI-të të GATT-it, ai mund të marrë masat e përshtatshme kundër praktikës në pajtim me marrëveshjen e OBT-së për zbatimin e nenit VI-të të GATT-it dhe në kushtet e përcaktuar në deklaratën e përbashkët në lidhje me këtë nen.

Mbrojtja: Palët konfirmojnë të drejtat e tyre për marrjen e një mase mbrojtëse

në përputhje me nenin XIX-të të GATT-it dhe marrëveshjen e OBT-së për masat mbrojtëse sipas kushteve të përcaktuara në deklaratën e përbashkët në lidhje me këtë nen.

Sh rbimet: Nenet në pjesën A të këtij kapitulli zbatohen për masat e miratuara nga

palët që ndikojnë tregtinë në shërbime. Për qëllimet e kësaj marrëveshjeje, tregtia në shërbime përcaktohet në përputhje me nenin I dhe, sipas rastit, nenin XXVIII-të të marrëveshjes së përgjithshme  për  tregtinë në shërbime (referuar“GATS”)

Investimet: Secila palë do të nxisë sa të jetë e mundur investimet e bëra nga investitorët e palëve të tjera në territorin e saj dhe i pranon këto investime në përputhje me ligjet dhe rregulloret e saj të brendshme.

Prokurimet qeveritare: Secila palë që nga data e hyrjes në fuqi të kësaj marrëveshjeje do të sigurojë që prokurimet nga entet e veta do të zhvillohen në një mënyrë transparente dhe të arsyeshme, do të trajtojnë të gjithë furnitorët e palëve tjera me barazi, dhebazohet në parimin e konkurrencës së hapur dhe të efektshme.                                                                       Te drejtat e pron sis  intelektuale: Për qëllimet e kësaj marrëveshjeje, të drejtat e pronësisë intelektuale përfshijnë të drejta të pronësisë industriale (patenta, marka tregtare, dizenjot industriale dhe tregues gjeografikë), të drejtën e autorit dhe të

drejtat e lidhura me to, si dhe mbrojtjen kundër konkurrencës së pandershme referuar nenit 10 bis të Konventës së Parisit për mbrojtjen e pronësisë industriale dhe mbrojtjen

e informacionit të sekret .

Ø            Struktura: Në Kosovë ekzistojnë 3 Nënkomitete:

Ø  Nënkomiteti për Masa Sanitare dhe Fito-sanitare që udhëhiqet nga Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural; 2) Nënkomiteti për Dogana dhe Origjinë të Mallit që udhëhiqet nga Doganat e Kosovës dhe Nënkomiteti për Barriera Teknike dhe jo-tarifore që udhëhiqet nga Ministria e Tregtisë dhe Industrisë (MTI). Gjithashtu, në kuadër të MTI-së ekziston Pika e Kontaktit i cili bën koordinimin e punës së këtyre nënkomiteteve dhe përfaqëson Kosovën në takimet e CEFTAs.

Ø  Sa i përket ndikimit të CEFTAs në Kosovë, mund të theksojmë se avantazhet dhe disavantazhet me anëtarësimin tonë në këtë marrëveshje janë si vijon:

Ø  Avantazhet:

-       Me hyrjen në CEFTA Kosovës i është dhënë mundësia të ketë qasje në tregun e rreth 30 milion konsumatorëve

-       CEFTA jep mundësi që të eliminohen barrierat jo-tarifore

-       Diskutimi i çështjeve të ndryshme tregtare në forume rajonale

-       Anëtarësimi në CEFTA i ka dhënë Kosovës një shans që të mësohet me rregullat e tregtisë brenda kornizave të BE-së

-       CEFTA është e hartuar në bazë të rregullave të OBT-së ku Kosova synon të jetë anëtare

Ø  Disavantazhet:

  Nëse shikojmë në periudhë afatshkurtër mund të thuhet që Kosova nuk ka përfituar sa është   pritur    për shkak të problemeve politike që kanë ekzistuar dhe vazhdojnë të jenë pengesë në zhvillimin e    tregtisë me disa vende të rajonit.                                                                                                                        Në përgjithësi, nëse shikohet në periudhë afatshkurtër Kosova nuk ka përfituar sa është pritur por nëse shikohet në periudhë afatgjatë atëherë mund të themi se jemi në rrugë të mirë për të përfituar edhe më shumë nga kjo marrëveshje. Sektori i prodhimit në Kosovë po vazhdon të zgjerohet dhe produktet e saj janë duke u bërë konkurruese jo vetëm në vendet e CEFTAs por gjithashtu edhe në BE dhe më gjerë si p.sh në SHBA.